Zabytki

W Gminie Konopiska nowoczesność doskonale łączy się z tradycją, czego wyrazem są zabytki, wyróżniające się na tle nowoczesnej infrastruktury.

Najstarszym z nich jest zbudowana po 1782 roku, zlokalizowana w centrum Konopisk, kapliczka św. Jana Chrzciciela z dwoma pięknymi barokowymi figurami aniołów z I poł. XVII wieku, które obecnie są w trakcie konserwacji. Takich zabytkowych obiektów małej architektury, głównie kapliczek i pomników nagrobnych, odnajdziemy więcej. Jeśli chodzi o kapliczki to zlokalizowano je na terenie Rększowic, Hutek czy Korzonka.
Ważnym obiektem jest także cmentarz parafialny, który wraz z ogrodzeniem, bramką i kaplicą cmentarną pod wezwaniem św. Krzyża, jest jedynym obiektem wpisanym do Rejestru Zabytków. Sam cmentarz pochodzi z XIX wieku i znajdują się na nim unikatowe nagrobki z piaskowca oraz grobowiec w formie budynku krytego dachówką , w którym pochowany jest ks. Jakub Konderski, zmarły w 1893 roku. Na uwagę zasługują także piękne kamienne obeliski na grobach Aleksandra Waiznera, Katarzyny Kiser i małżonków Wieczorek.

Warte zobaczenia są również budynki pochodzące z ubiegłych stuleci -drewniane, dawne ambulatorium w Wygodzie, pochodząca z połowy XIX wieku dawna siedziba przychodni lekarskiej w Konopiskach, a także - składający się z leśniczówki
i budynków gospodarczych - zespół dworski w Aleksandrii.

Wśród zabytków nie sposób pominąć jednej z najbardziej okazałych budowli na terenie Gminy - kościoła św. Walentego w Konopiskach.

Pierwszy kościół modrzewiowy powstał w XVII i był później rozbudowywany. Jednak upływ czasu sprawił, że po niemal trzystu latach, w 1901 roku podjęto uchwałę o konieczności budowy nowego kościoła. Plan i kosztorys wykonał Franciszek Nowicki, pomocnik gubernialnego budowniczego w Piotrkowie Trybunalskim. Gdybyśmy chcieli w skrócie poznać historię tej budowy - która tocząc się na przestrzeni kilku lat napotykała wiele przeszkód i trudności - wyglądałaby ona następująco: fundamenty poświęcono 23 czerwca 1903 roku, natomiast prace budowlane trwały do 1910 roku. W 1912 w kościele ustawiono ołtarz boczny NMP zaprojektowany i wykonany przez artystę rzeźbiarza A. Małka z Częstochowy - umieszczono w nim obraz serca Pana Jezusa jako zasuwę. W kolejnym roku ustawiono drugi boczny ołtarz tego samego autora - przedstawiał on św. Barbarę. Jako zasuwa pojawił się obraz Józefa z Dzieciątkiem. Nowy kościół konsekrowano 4 czerwca 1914r. - otrzymał nazwę św. Walentego i św. Wawrzyńca, a w ołtarz głównym wyposażono w relikwie św. Wincentego Krescencjusza.

Ten krótki opis powstania nowej świątyni w Konopiskach, pokazuje iż Kościół ten, choć zbudowany stosunkowo niedawno, ma historię sięgającą XVII wieku, stąd właśnie odnajdziemy w jego wnętrzach wiele niezwykłych dzieł sztuki, pamiątek z tamtego okresu, które wdzięcznie i harmonijnie przeplatają się z jego nowszą architekturą.

Obecny neogotycki kościół to świątynia trójnawowa, bazylikowa, z kaplicą wschodnią i wieżą. Prezbiterium jest orientowane na północ. Wewnątrz, pod sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, odnajdziemy przepięknie neogotyckie ołtarze - główny i dwa boczne oraz ambonę. Znajduje się tam również, ulokowana niegdyś w dawnym kościele i niedawno odrestaurowana, rokokowa drewniana chrzcielnica z XVIII w. z niezwykłej urody pokrywą -rzeźbą przedstawiającą baranka na księdze.

Wato wspomnieć, że w Muzeum Archidiecezjalnym w Częstochowie znajdują się obrazy należące do parafii, a pochodzące z XVII wieku. Wśród nich są te przedstawiające nierozpoznanego świętego, a także pochodzące z dawnego ołtarza głównego podobizny św. Wawrzyńca i Walentego, obraz św. Marii Magdaleny oraz - malowany na desce i używany pierwotnie jako zasuwa - obraz św. Pawła Pustelnika. Z Kościoła św. Walentego do Muzeum trafiły także podobizny Matki Boskiej Bolesnej z przełomu XVII i XVIII stulecia, obraz Chrystus i jawnogrzesznica z drugiej połowy XVIII wieku, pochodzący również z tego okresu rokokowy obraz św. Floriana, a także wizja św. Antoniego Padewskiego z pocz. XIX wieku, św. Barbara i św. Izydor oraz barokowa Święta Trójca.

Kościół św. Walentego ewoluowała architektonicznie na przestrzeni lat, a wymagania remontowe niosły za sobą dalsze zmiany w ogólnym wyglądzie kościoła. W 1927 roku zamontowano przed głównym ołtarzem dębową balustradę w neogotyckim stylu, natomiast w 1928, ku wielkiej radości wiernych, rozbrzmiały 25 głosowe organy skonstruowane w Czechosłowacji przez firmę Riegera. Ufundowano również duży ołtarz, który ustawiono w 1930 roku. Wystrój neogotyckiego ołtarza uzupełniły figury : św Władysława, św. Kazimierza Królewicza, św. Stanisława Kostki wykonane przez pana Suchodolskiego z Sochaczewa. Natomiast pan Styczeń z Krakowa wykonał grupę figur - Święty Walenty uzdrawiający eliptyka, a częstochowski malarz B. Rutkowski namalował obraz św. Wawrzyńca. Następną pracą było położenie w 1946 roku lamperii stiukowej wykonanej przez Pana Antoniego Bartyzela z Węglowic. W 1951 roku zakupiono w firmie Szefera 24 figury do żłobka i stacje Drogi Krzyżowej w stylu romańskim.
W kolejnym roku zaś, artysta malarz z Częstochowy wzbogacił zbiory parafialne o kolejny obraz przedstawiający św. Andrzeja Bobolę, zamówiony przez ks. Władysława Kiełbasińskiego jako wotum dziękczynne za ocalenie życia podczas wojny.
W 1969 roku zlecono malowanie wnętrza kościoła, którym zajął się artysta malarz prof. Stanisław Szmuc z krakowskiej ASP.
W tym czasie w oknach naw bocznych umieszczono witraże przedstawiające stacje Drogi Krzyżowej, a w prezbiterium Zesłanie Ducha Świętego, projektu Stanisława Szmuca. Wraz z nowymi malowidłami ściennymi wzbogaciły one wnętrza Kościoła i sprawiły, że stał się jeszcze ciekawszym elementem na mapie regionalnych zabytków.

Parafie
Najstarszą parafią jest ta w Konopiskach powstała w XVII wieku, pierwotnie jako filia parafii św Zygmunta w Częstochowie. Staraniem prowincjała Zakonu Paulinów
o. Walentego Kowalskiego, zbudowano w 1615 r. pierwszy kościół modrzewiowy. Został konsekrowany pod wezwaniem świętych męczenników Walentego i Wawrzyńca w 1623 roku, oficjalna erekcja parafii nastąpiła w 1763 roku. Na początku XX wieku , na miejscu rozebranego drewnianego kościoła, powstał obecny neogotycki kościół murowany.

W XX wieku rozwój Gminy i wciąż przybywająca liczba mieszkańców, stworzyły potrzebę wydzielenia z terenu parafii Konopiska nowych jednostek parafialnych. W 1910 roku utworzono parafię w Blachowni, która dziś nie obejmuje już swym obszarem terenu Gminy Konopiska, a następnie w 1978 roku powstała parafia w Aleksandrii ,a w 1979 roku parafia w Rększowicach.

Parafia Aleksandria
Powstanie parafii i wybudowanie kościoła nie obyło się Aleksandrii bez problemów i szykan ze strony ówczesnych władz. Bezpieka uciekała się do różnych sposobów, aby zablokować powstanie kościoła, ale to nie powstrzymało wiernych i księży. Początkowo msze odbywały się w domach, a później w zaadaptowanej na potrzeby księży
i wiernych stodole. Wreszcie 11 października 1982 roku oficjalnie ustanowiono parafię w Aleksandrii. Pierwszym duszpasterzem był ks. Andrzej Walaszczyk, a kolejnym wikariuszem terenowym został ks. W. Dylakiewicz, dzięki któremu przygotowano w Aleksandrii cmentarz grzebalny. W 1989 roku jego następca ks. Henryk Pacud otrzymał pozwolenia na budowę kościoła i plebanii. Pierwszą Mszę Świętą odprawiono w nowym kościele 7 czerwca 1992 roku, a 13 czerwca tegoż roku dokonano poświęcenia parafii. Kolejne lata obfitowały w prace wykończeniowe i wzbogacały kościół w kolejne elementy wystroju i infrastruktury. W 2000 roku arcybiskup Stanisław Nowak dokonał uroczystego poświęcenia kościoła pw św. Maksymiliana Marii Kolbego.

Parafia w Rększowicach
Powstanie parafii w Rększowicach, to również historia represji kościoła przez władze komunistyczne oraz odwagi księży i wiernych. Nieodłącznie wiąże się z nią krzyż, który dziś jest wyeksponowany na ołtarzu kościoła, a pochodzi z roku 1966, kiedy to funkcjonariusze SB nie dopuścili do ustawienia go przy drodze - został wtedy przepiłowany w dwóch miejscach. Władze próbowały doprowadzić do jego całkowitego zniszczenia, represjonowali wiernych , którzy modlili się przy nim w kościele parafialnym w Konopiskach, jednak krzyż udało się ocalić - został ukryty w wieży kościoła pw św. Walentego.

Niezwykła jest również historia samego budynku kościoła, który dla zmylenia władz oficjalnie zarejestrowany został jako bukaciarnia (hodowla cieląt). Pierwszą mszę w bukaciarni odprawiono w grudniu 1979 roku, następnie wierni czuwali przez 28 dni broniąc miejsca kultu przed władzami - byli za to represjonowani, podobnie jak urzędnicy, którzy wydali stosowne pozwolenia na budowę. Parafię erygował biskup Stefan Bareła 8 maja 1982 roku. Pierwszym proboszczem został mianowany ks. Stefan Jachimczak. Przez kolejne lata parafia była modernizowana i wzbogacana w figury, obrazy i nowe elementy architektoniczne. Do dziś, ze względu na swoją niezwykła historię i piękną architekturę, jest miejscem chętnie odwiedzanym przez pielgrzymów i turystów z kraju i zagranicy. Jej historię bardzo trafnie ujął arcybiskup Stanisław Nowak, metropolita częstochowski wpisując się do księgi pamiątkowej:

Rększowice są wybraną parafią. Tu wierni stoczyli walkę o krzyż. Tu budowano świątynię w trudzie, mozole i z wyznaniem wiary za cenę nawet szykan i niebezpieczeństwa więzienia. Tu chwała Boża objawiła się w całym blasku.

Aleja Lipowa

Droga za kościołem - aleja lipowa, o której legenda głosi, że drzewa posadził w 1683 r. Jan III Sobieski, jadący z odsieczą do Wiednia. Na aleję składa się 18 prawie dwustuletnich lip drobnolistnych (łac. Tilia cordata Mill.), które są chronione jako zbiorowy pomnik przyrody. Mają wysokość około 25 metrów i obwody pni od 210 do 390 cm. Te, jak i wiele pobliskich sędziwych drzew są pozostałością po dworskim parku. Ulica ta jest również zwana Tartakiem Królewskim.

Wagonik - Pomnik - Kopalnie Rud Żelaza

Na Skwerku przed Urzędem Gminy w Konopiskach widzimy tablicę upamiętniającą dawne kopalnie rudy żelaza działające w otoczeniu tej miejscowości. Wymienione jest na niej aż 10 kopalni z najstarszą o nazwie „Konopiska”. Pracowała ona w latach 1894-1934 metodą odkrywkową oraz wieloszybikową - drążono w ziemi otwory (szybiki) do 30 m głębokości, z których wywożono rudę w kubłach przy pomocy specjalnych kołowrotów. Kopalina ta znajdowała się na północ od Konopiska i przez teren ten prowadzi teraz szlak rowerowy oznaczony żółtymi słupkami. Przy końcu tego szklaku pracowały też kopalnie: „Nowiny” I i II (w latach 1918-1931) oraz „Janówka” - w połowie lat 30. Pozostałe kopanie to m.in.: „Kąty”, która pracowała w latach 1920-1937, „Emil”, „Halina”, „Iza”, „Janówka” oraz „Marianna”. Długo też pracowała kopalnia „Walenty” (1922-1945), której nazwa wywodzi się od patrona parafii w Konopiskach czyli Św. Walentego. Sam skwer to także piękne ławeczki i stolik z piaskowca żelazistego, a obok niego postawiono pomnik - wagonik (koleba kopalniana), który służył do przewozu rudy żelaza.

Kapliczka przy ulicy Opolskiej

W centrum Konopisk, znajduje się murowana kapliczka    św. Jana Chrzciciela. Najstarszy zabytek w gminie został zbudowany w 1782 roku. Wewnątrz znajdują się dwie piękne barokowe figury aniołów z I poł. XVII wieku.

Schrony (bunkry z II wojny światowej)

Jadąc ulicą Leśną od Konopisk napotkamy na skraju lasu 3 bunkry niemieckiej linii obrony z 1944 r. Położone są na skraju lasu, wzdłuż biegnących tam dawnych okopów. Bunkry to żelbetowe elementy wkopane w ziemię tzw. Ringstand 58c - schron strzelecki do ognia okrężnego, zwany potocznie "Tobrukiem". Na tą linię umocnień (jej przedłużenie) składają się też okopy w lesie (w kierunku miejscowości Jamki) tworząc całość z tymi bunkrami.

Budynek dawnej przychodni zdrowia "Wygodzianka"

Obiekt wpisany do ewidencji zabytków. To budynek dawnego kopalnianego ambulatorium zbudowanego na Pałyszu, później przeniesionego  do Wygody, gdzie pełniło funkcję Gminnego Ośrodka Zdrowia. W 1977 roku przy okazji reaktywacji działalności KGW w Wygodzie budynek odnowiono. W budynku tym organizuje się różne spotkania i uroczystości zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. W 2000 roku KGW w Wygodzie przejęło zabytkowy drewniany budynek od Gminy Konopiska i obecnie mieści się w nim świetlica wiejska „Wygodzianka”.

Kapliczka w Walaszczykach

Gdy kończy się las i zaczynają zbudowania, na płocie już przy pierwszym domu można zobaczyć niewielką i skromną, lecz zadbaną kapliczkę. Jej historia sięga początków XX wieku, a dokładniej 1905 roku i wojny rosyjsko-japońskiej. W lutym 1904 roku wybuch wojny na Dalekim Wschodzie odbił się też szerokim echem w zaborze rosyjskim. Rosja powołała na wojnę przeszło 250 tysięcy Polaków, w tym dwóch mieszkańców Walaszczków, jednego o imieniu Idzi. Przyjaciele przed wyprawą wojenną udali się na Jasną Górę pomodlić się za szczęśliwy powrót i ze świątyni przynieśli święty obrazek. Pan Idzi wraz z kompanem zbudowali niewielką kapliczkę w podzięce za szczęśliwe ocalenie i powrót do domu. Został w niej umieszczony obrazek otrzymany przed wyprawą od paulinów. W miejscu dawnej kapliczki sprzed 100 lat stoi obecnie współcześnie odnowiona. Obrazek Matki Bożej również pochodzi z Jasnej Góry, a zamocował go  praprawnuk Pana Idziego.